Kan de werkgever vakantiedagen eenzijdig vaststellen?

Bij terugval van werk kan de werkgever zijn personeel vragen vakantiedagen op te nemen. Wanneer overleg daarover vastloopt, kan de werkgever de vakantiedagen dan eenzijdig vaststellen? In deze bijdrage loop ik de mogelijkheden na.
In de wet (art. 7:638 lid 2 BW) is echter bepaald dat de werkgever de tijdstippen van aanvang en einde van de vakantie vaststelt overeenkomstig de wensen van de werknemer, tenzij gewichtige redenen zich daartegen verzetten. De wet staat toe dat bij schriftelijke overeenkomst (of cao) anders wordt bepaald.
Anders overeengekomen?
Op zich laat de wet dus toe dat werkgever en werknemer een andere regeling overeenkomen. Een bepaling in de arbeidsovereenkomst als “de werkgever stelt de vakantiedagen vast”, gaat echter zo lijnrecht tegen de bedoeling van de wetgever in dat deze niet toelaatbaar zal zijn. Wel kan in de arbeidsovereenkomst of cao worden overeengekomen dat de werkgever een beperkt aantal vakantiedagen mag vaststellen.
De meeste arbeidsovereenkomsten bevatten echter geen afwijking van de wettelijke vakantieregeling. De vraag is welke mogelijkheden de werkgever dan nog heeft.
Gewichtige redenen?
De regel dat de wensen van de werknemer leidend zijn bij de vakantievaststelling kan volgens de wet opzij worden gezet als sprake is van “gewichtige redenen”, maar deze bepaling is geschreven voor geval werkgever werknemer wil beletten vakantie op te nemen, dus niét andersom (werkgever wil vakantiedagen in bepaalde periode opleggen)!
Daarom zal de rechter een beroep van de werkgever op “gewichtige redenen” om een werknemer tegen diens wil vakantiedagen op te laten nemen niet snel honoreren.
Goed werknemerschap?
De wettelijke vakantieregeling zelf helpt de werkgever dus vaak niet verder. Elders in de wet (art. 7:611 BW) is echter bepaald dat de werkgever en de werknemer verplicht zijn zich als goed werkgever en goed werknemer te gedragen. Het is een erg algemeen geformuleerd artikel, dat kan worden gebruikt voor situaties waarvoor de wet geen expliciete regeling kent, maar ook als verlengstuk voor zaken die wel in de wet zijn geregeld, maar waarbij geen rekening is gehouden met bepaalde situaties.
De coronacrisis zou als zo’n situatie kunnen gelden, waarbij te denken valt aan de situatie er geen werk voorhanden is op het bedrijf en thuiswerk geen oplossing biedt. Ook kan gedacht worden aan verplichte opname van uitsluitend de bovenwettelijke vakantiedagen.
Wijziging arbeidsovereenkomst?
De werkgever kan ook proberen de vakantiedagenregeling in de arbeidsovereenkomst eenzijdig te wijzigen. Welke voorwaarden daarvoor gelden is afhankelijk van de vraag of in de arbeidsovereenkomst een eenzijdig wijzigingsbeding (art. 7:613 BW) is overeengekomen.
Afweging van belangen
Uiteindelijk is altijd sprake van een afweging van de belangen van de werkgever enerzijds en die van de werknemer anderzijds. Daarbij kan aan de volgende elementen gedacht worden:
- Hoe nijpend is de financiële situatie van de werkgever?
- Heeft de werkgever alternatieven om schade door coronamaatregelen te beperken (bijvoorbeeld door werknemers thuis te laten werken)?
- Wenst de werkgever een ingrijpende wijziging van de vakantieregeling, of gaat het om slechts een beperkt aantal vakantiedagen?
- Biedt de werkgever compensatie voor de wijzigingen (bijvoorbeeld extra verlofrechten)?
- Heeft de werkgever overleg gevoerd met vakbond, ondernemingsraad of individuele werknemers?
- Is er een uitzondering voor individuele werknemers die een persoonlijk belang hebben om toch vakantiedagen op te nemen in een andere periode (bijvoorbeeld ingeval van verhuizing, gezinsuitbreiding of buitenlandse reis in verband met familiebezoek)?
Altijd eerst overleg!
Welke weg de werkgever ook wil kiezen om te bereiken dat zijn werknemers in een bepaalde periode vakantie opnemen, altijd moet eerst de weg van overleg worden gevolgd. Dat kan met vakbonden, ondernemingsraad of (vertegenwoordiging van) eigen personeel. In dat overleg kan de werkgever wel vast vooruitlopen op de hier beschreven mogelijkheden die de wet hem biedt om eenzijdig invloed uit te oefenen op de opname van vakantiedagen.
Onlangs werd bekend dat Talpa bij haar werknemers automatisch vier vakantiedagen heeft afgeboekt. Dat kan dus wettelijk niet. De goede werkgever doet er beter aan over dit soort offers met de werknemers in overleg te treden, waarbij de bedrijfseconomische situatie uiteraard wel een rol zal spelen.
Tot besluit

Het is voor iedereen te hopen dat de belemmeringen van de coronacrisis snel zullen afnemen en de bedrijven weer hard aan de slag kunnen (en moeten) om de geleden schade in te halen. Maar met het opheffen van die belemmeringen zullen veel werknemers juist dan weer met vakantie willen. Tegen die tijd zullen heel wat ondernemers zich het tegenovergestelde van de titel hier bovenaan afvragen, namelijk: “hoe voorkom ik dat mijn werknemers vakantiedagen opnemen?” Ik verwacht daar te zijner tijd nog wel iets over te schrijven…
Meer weten over loondoorbetaling in tijden van corona? Zie mijn BLOG daarover.